Исаак Ньютон ҳақида нималарни билишингиз керак

Инглиз математиги, механики, оптикаси ва файласуфи Исаак Ньютон 1643 йил 4 январда Вулсторп қишлоғида (Линколншир, Англия) бадавлат деҳқон оиласида туғилган .

Отаси ўғли туғилгунга қадар вафот этган. Бола икки ёшга тўлганда, онаси яна бир руҳонийга турмушга чиқди, у ўғлини ота-онасининг тарбиясига қолдириб, унга кўчиб ўтди.
Ньютон хаёлпарастликка мойил, касал ва бефарқ бўлиб ўсган. У шеърият ва рассомликка қизиқди . У қоғоз уçуртмалар ясади, шамол тегирмони, сув соати ва педал аравачасини ихтиро қилди. Технологияга бўлган қизиқиш Ньютонни табиат ҳодисалари ҳақида ўйлашга мажбур қилди; У математикани ҳам чуқур ўрганган.

1661 йилда, ўрта мактабни тугатгандан сўнг, Исаак Ньютон Кембриж университетининг Тринитй коллежига юборилди ва у эрда 1665 йилда бакалавр ва 1668 йилда магистр даражасини олди.

1669 йилда у Кембриж университетида математика профессори бўлди ва у эрда 1701 йилгача ишлади.
Исаак Ньютон ўзининг илмий изланишларини талабалик йилларида, вабо эпидемияси туфайли университет ёпилган 1665-йил августидан 1667-йилнинг мартигача давом этган мажбурий таътилларда бошлаган. У бу вақтни Вулсторпда ўтказди, математик таҳлил тамойиллари ҳақида фикр юритди, таъсир назариясини ишлаб чиқди ва оптика бўйича тадқиқотлар олиб борди.
Фақатгина назарий тадқиқотлар билан чекланиб қолмай, Ньютон 1668 йилда биринчи акс эттирувчи телескопни яратди, унинг дизайни 1671 йилга келиб сезиларли даражада яхшилашга муваффақ бўлди. Бу ихтиро унга халқаро шуҳрат олиб келди ва 1672 йилда Лондон Қироллик жамиятига сайланишига олиб келди. Худди шу йили Ньютон Жамиятга ёруғлик ва рангларнинг янги назарияси бўйича ўз тадқиқотини тақдим этди.

1670-йилларнинг ўрталаридан бошлаб у табиий фанларни ўрганишни тўхтатди , ўзини бутунлай алкимёга, илоҳиётга (Инжил башоратларининг талқини) ва Инжил тарихига бағишлади. Ньютон металлар ва олтиннинг ўзгариши билан фаол қизиқди. 1670-йилларнинг охирида у илмий фаолиятга қайтди.
Ньютон учун математика физик тадқиқотларда асосий восита эди. У биномиал (айрим биномнинг кучини йиғинди сифатида ифодаловчи формула) муаллифи ва дифференциал ва интеграл ҳисобларнинг яратувчиси (немис математиги Готфрид Лейбниц билан бир вақтда, лекин ундан мустақил) бўлди.

Исаак Ньютон классик механиканинг асосий қонунларини ишлаб чиқди ва механика асосида барча физик ҳодисаларни тавсифлаш учун ягона физик дастурнинг ҳақиқий яратувчиси эди. У универсал тортишиш қонунини кашф этди, сайёраларнинг Қуёш ва Ой атрофида Ер атрофида ҳаракатини тушунтирди. Ньютон Ернинг шар шаклида эканлигини, экваторда кенгайган ва қутбларда текисланганлигини, шунингдек, тўлқинларнинг Ой ва Қуёшнинг денгиз ва океанлар сувларига таъсирига боғлиқлигини исботлади.

У узлуксиз механика, акустика ва физик оптика асосларини яратди , оқ ёруғликнинг монохроматик нурларга парчаланиш қонунларини шакллантирди. Гидродинамика соҳасида жисмларнинг ҳаракатига муҳитнинг қаршилик кўрсатиш хусусиятини ўрганди . У узлуксиз муҳитнинг корпускуляр тузилиши моделини таклиф қилди ва биринчи марта суюқлик (газ) атрофида оқаётган жисмга таъсир қилувчи кучни аналитик тарзда аниқлади. Эластик муҳитда товушнинг тарқалиш тезлиги кўриб чиқилди.

Олим фаолиятининг кўплаб натижалари унинг "Табиий фалсафанинг математик асослари" (1687) фундаментал асарига киритилган.
Ньютон ижоди ўз даврининг умумий илмий даражасидан анча олдинда бўлган ва замондошлари томонидан кам тушунилган. Олимнинг ҳаддан ташқари мураккаб маърузалари талабаларга ёқмади ва баъзида профессор тингловчилардан тингловчиларни топа олмади.
1688 йилдан 1694 йилгача Ньютон парламент аъзоси бўлган.
1689 йилда олим доимий асабий ва руҳий стресс туфайли чуқур руҳий тушкунликка тушиб, ундан фақат 1694 йилда чиқди.
1696 йилда у университет профессори лавозимини сақлаб қолган ҳолда зарбхона қўриқчиси этиб тайинланди. Ньютон Лондонга кўчиб ўтди . Унга мамлакатда муомалада бўлган барча кумуш тангаларни зарб қилиш вазифаси юкланган. У бу вазифани икки йил ичида уддалади. Бундан ташқари, у сохта пул сотувчиларга қарши бир қанча самарали чораларни таклиф қилди.

1699 йилда Ньютон зарбхона директори этиб тайинланди. Худди шу йили у Париж Фанлар академиясининг аъзоси бўлди.
1703 йилда Лондон Қироллик жамияти президенти этиб сайланди.
1705 йилда қиролича Анна унга рицарлик унвони берди.

Умрининг сўнгги йилларида Ньютон кўп вақтини илоҳиёт ва қадимги ва Инжил тарихига бағишлади ва қадимги шоҳликларнинг хронологиясини ўрганди.
Исаак Ньютон 1727 йил 20 мартда Кенсингтондаги (ҳозирги Лондон тумани) уйида вафот этди. Бир ҳафта ўтгач, унинг кули тантанали равишда инглиз миллий пантеони - Вестминстер аббатлигига қўйилди.

Халқаро бирликлар тизимидаги (СИ) куч бирлиги бўлган ўнлаб турли нақш ва тоифалар Ньютон номи билан аталган . АҚШдаги шаҳар ва Ғарбий Шпицберген оролидаги тоғ унинг номи билан аталган.
2008 йилдан бери физика соҳасидаги халқаро мукофот - Исаак Ньютон медали Британия Физика Институти томонидан ҳар йили берилади .