Ўз жонига қасд қилиш бўйича мутахассислар қайси байрамларда одамлар кўпроқ ўз жонига қасд қилишларини аниқладилар

Халқаро олимлар гуруҳи 1,7 миллиондан ортиқ ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари бўйича маълумотлар базасини таҳлил қилиб, ҳафтанинг қайси кунлари ва қайси байрамларда одамлар ўз ихтиёри билан ўз жонига қасд қилишларини аниқлади. Янги тадқиқот муаллифларининг фикрича, уларнинг натижалари ўз жонига қасд қилиш хавфини яхшироқ баҳолаш ва олдини олишнинг самарали режаларини ишлаб чиқиш имконини беради.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра , 2019 йилда одамлар 700 000 дан ортиқ муваффақиятли ўз жонига қасд қилишга уринишган, бу жами эрта ўлимларнинг тахминан 1,3 фоизини ташкил қилади. Бу безгак, ОИВ/ОИТС ва кўкрак саратонидан ўлганлар сонидан ошиб кетди.

Ўз жонига қасд қилиш шифокорлари узоқ вақтдан бери ўз жонига қасд қилиш жиддий соғлиқ муаммосига айлангани ҳақида огоҳлантирмоқда. Шунинг учун ўз жонига қасд қилишнинг олдини олишга қаратилган самарали чора-тадбирлар ишлаб чиқиш зарур. Статистикалар ёрдамга келади. 
Олдинги тадқиқотлар муаллифлари ҳафтанинг маълум кунларида ўз жонига қасд қилиш хавфи ортиб боришини кўрсатди, аммо байрамлар ва ўз жонига қасд қилиш даражаси ўртасидаги муносабатларнинг далиллари мос келмайдиган ва чекланган география билан чекланган. 

Халқаро ўз жонига қасд қилиш қарзи жамоаси бу камчиликни тузатди. Олимлар ўз жонига қасд қилиш ҳолатларини қайд этган Кўп шаҳарли кўп мамлакатли ҳамкорликдаги тадқиқот тармоғи маълумотлар базасини ўрганиб чиқди ва қайси байрамларда одамлар ўз ихтиёри билан ўз ҳаётларини тугатишга энг кўп уринишлар қилишларини айтиб беришди. Олимлар ўз хулосаларини Тҳе БМЖ журналида тақдим этишди .

Тадқиқотчилар 1971 йилдан 2019 йилгача 26 мамлакатда 740 та жойда содир бўлган 1,7 миллиондан ортиқ ўз жонига қасд қилиш ҳолатларини таҳлил қилишди. Тадқиқот даврида ўз жонига қасд қилиш даражаси Жанубий Корея ва Японияда, Жанубий Африка ва Эстонияда энг юқори бўлиб, Филиппин, Бразилия, Мексика ва Парагвайда энг паст бўлди. 26 мамлакатнинг барчасида ўз жонига қасд қилишлар кўпроқ эркаклар томонидан содир бўлган, кўпинча 64 ёшдан кичиклар.

Таҳлил шуни кўрсатдики, душанба кунлари ўз жонига қасд қилиш хавфи ортади, бу кун ҳафтанинг бошқа кунларига нисбатан жами ўз жонига қасд қилишларнинг тахминан 15-18 фоизини ташкил қилади. Дам олиш кунлари статистикаси аралаш бўлиб чиқди. Шимолий Америка, Осиё ва Европанинг кўплаб мамлакатларида ўз жонига қасд қилиш хавфи шанба ёки якшанба кунлари энг паст даражада сақланиб қолди. Бироқ, ҳафта охирида Жанубий ва Марказий Америка, Финляндия ва Жанубий Африка мамлакатларида хавф ортди.

Байрамларга келсак, статистик маълумотларга кўра, ўрганилган мамлакатларда ўз жонига қасд қилишнинг энг юқори нуқтаси Янги йилда, айниқса эркаклар орасида. Расм Рождествода бошқача бўлиб, Марказий ва Жанубий Америка ва Жанубий Африкада бироз ўсган, аммо Шимолий Америка ва Европада кескин пасайган.

Ойнинг янги йилини нишонлайдиган Шарқий Осиёнинг учта давлатида (Хитой, Жанубий Корея ва Тайван) ўз жонига қасд қилиш хавфи фақат Жанубий Кореяда пастлигича қолмоқда.

Душанба ва Янги йил кунлари ўз жонига қасд қилиш ҳолатларининг ўсишининг асосий сабабларидан бири, тадқиқот муаллифлари ҳафта бошида психологик ёки иш босими туфайли юзага келган изтироб ва Янги йил олдидан ва дам олиш кунларида спиртли ичимликларни истеъмол қилиш даражасининг ошишини аниқладилар. Бироқ, олимлар бу омилни ўрганиш учун қўшимча тадқиқотлар зарурлигини тўғри таъкидладилар.

Бундан ташқари, бошқа бир қатор экспертлар ҳамкасбларининг тадқиқот натижаларига эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлиш кераклигини тан олишади. Эҳтимол, улар таҳлил давомида қийинчиликларга дуч келган бўлиши мумкин, бу уларга баъзи мамлакатларда ўз жонига қасд қилиш ҳақидаги маълумотларни нотўғри қайта ишлашга олиб келган бўлиши мумкин, шунингдек, турли байрамларнинг (масалан, фестиваллар ёки ёдгорликларнинг) ихтиёрий ўз жонига қасд қилишга уринишларига таъсирини нотўғри баҳолаган.

Бироқ, экспертларнинг фикрига кўра, уларнинг натижалари ўз жонига қасд қилиш соҳасидаги янги кенг қамровли маълумотларни тақдим этади ва ўз жонига қасд қилишнинг олдини олишга қаратилган янада самарали психологик ёрдам дастурларини ишлаб чиқишга ёрдам беради.